Een plaagdier is een dier met eigenschappen die door mensen als schadelijk of ongewenst wordt ervaren. Er is geen biologische definitie van een plaagdier. Wat wel of geen plaagdier is, hangt af van de definitie die mensen hieraan geven. Het is zelfs mogelijk dat een dier in de ene omgeving als plaagdier wordt gezien, terwijl het in een andere omgeving als nuttig wordt beschouwd. Plaagdieren worden verdeeld in de volgende categorieën:
Ziekteverspreidende en gevaarlijke plaagdieren
Ziekteverspreidende plaagdieren dienen als vector voor het overdragen van ziekten naar de mens. Voorbeelden hiervan zijn ratten en hun vlooien, die de pest kunnen verspreiden en muggen die een verspreider van malaria kunnen zijn. Giftige slangen zijn als gevaarlijk plaagdier te beschouwen.
Concurrerende plaagdieren
Een andere categorie plaagdieren betreft dieren die met mensen concurreren om voedsel, leefruimte of landbouwgewassen. Te denken valt in dit geval aan torren in meel, boktorren in het hout van meubelen of huizen, maar ook aan insecten die gewassen beschadigen zoals motten op katoenplanten, of complete oogsten opeten zoals sprinkhanen.
Enge beestjes
De laatste categorie betreft enge beestjes. Het betreft dan ongewenste dieren die niet schadelijk zijn of anderszins een gevaar voor mensen of planten opleveren. Uit de omschrijving volgt al dat het, meer nog dan bij de overige groepen plaagdieren, een subjectieve categorie betreft. Wat door de ene persoon als eng beschouwd wordt, kan door een ander als irritant of juist nuttig gezien worden. Voorbeelden van dieren die in deze categorie vallen zijn kakkerlakken, pissebedden, mieren en huisvliegen.
Bij het beheersen van plaagdieren zijn plaagdierbestrijders verplicht om te werken volgens de methode van geïntegreerde plaagdierbeheersing, het zogenoemde Integrated Pest Management of wel (IPM). Het uitgangspunt hierbij is het voorkomen van de eventuele aanwezigheid van plaagdieren. De plaagdierbeheerser streeft ernaar om het gebruik van bestrijdingsmiddelen zo mogelijk te voorkomen en in elk geval tot een minimum te beperken.
Professionele plaagdierbeheersers dienen in het bezit te zijn van een vakbekwaamheidsbewijs als ze werken met bestrijdingsmiddelen.
Professionele plaagdierbeheersers die buiten gebouwen ratten bestrijden met anticoagulantia, moeten gecertificeerd zijn door een aangewezen Certificerende Instelling voor de beheersing van ratten.
De gevaren voor medewerkers plaagdierbeheersing zijn:
- Contact met dieren (ratten, ziekte van Weil, eikenprocessierups brandharen, wespensteek)
- Blootstelling aan gevaarlijke stoffen (gebruik/opslag/vervoer bestrijdingsmiddelen)
- Fysieke belasting - tillen en dragen
- Biologische agentia (in uitwerpselen van ratten en muizen)
- Werken op hoogte - valgevaar van ladder of trap
- Verkeer en omgeving - aanrijdgevaar op eigen terrein en op de openbare weg
- Alleen werken
- Extreme weersomstandigheden in winter en zomer